Uczulenie na jad owadów błonkoskrzydłych stanowi popularną alergię kontaktową. Jej objawy mogą mieć charakter miejscowy lub wywoływać uogólnioną reakcję uczuleniową, która niejednokrotnie stanowi zagrożenie życia. Jak wygląda postępowanie w przypadku ukąszenia osoby uczulonej na jad owadów?
Alergia na jad owadów – najważniejsze informacje
Uczulenie na owadzi jad charakteryzuje się typowym mechanizmem alergii. Toksyny zawarte w jadzie wywołują nadwrażliwość ze strony układu odpornościowego, który powoduje nadmierną produkcję przeciwciał IgE. Zwiększony poziom IgE prowadzi do uwolnienia histaminy – substancji aktywującej kaskadę objawów charakterystycznych dla alergii. Warto dodać, że każde kolejne ugryzienie powoduje nasilenie całego procesu, co intensyfikuje uczulenie i zwiększa niebezpieczeństwo dla alergika. Alergia na jad owadów jest najczęściej kojarzona z przedstawicielami błonkoskrzydłych, czyli komarami, osami, trzmielami, pszczołami i szerszeniami. W rzeczywistości mogą to być też inne owady np. pchły czy pluskwy.
Uczulenie na jad owadów może powodować dwa typy reakcji alergicznej. Postać łagodna charakteryzuje się typowymi symptomami alergii m.in. silnymi dolegliwościami bólowymi w miejscu użądlenia i zaczerwienieniem tego obszaru, miejscowym wzrostem temperatury, świądem i mniej lub bardziej nasilonym obrzękiem. Takie uczulenie nie stanowi niebezpieczeństwa dla alergika.
Znacznie poważniejszym problemem jest ciężka reakcja alergiczna, która przeważnie powoduje wstrząs anafilaktyczny – reakcja pojawia się najpóźniej do 30 minut od momentu użądlenia. Intensywny wzrost produkcji przeciwciał IgE i wysoki poziom uwalnianej histaminy skutkują szeregiem niebezpiecznych nieprawidłowości, które są znane z innych chorób alergicznych (np. astmy):
- zawroty głowy
- zaburzenie rytmu serca
- trudności z oddychaniem
- pokrzywka, zwykle uogólniona
- biegunka, nudności, skurcz żołądka
- napady suchego kaszlu i świszczący oddech
- gwałtowny spadek ciśnienia i utratę przytomności
- obrzęk gardła i/lub języka oraz zaburzenia połykania
Ciężka reakcja alergiczna, przy braku szybkiego postępowania, stanowi realne zagrożenie życia dla osoby uczulonej.
Co zrobić po ugryzieniu w przypadku alergii na jad owadów?
W momencie pojawienia się łagodnej reakcji alergicznej nie ma powodu do obaw. W pierwszej kolejności należy pozbyć się owadziego żądła, co pozwoli uchronić przed dalszym dostawaniem się jadu – w tym celu nie należy ściskać owada za woreczek, a samo żądło wyciągnąć przy pomocy pincety. Kolejnym krokiem jest dezynfekcja miejsca użądlenia i wykonanie zimnego okładu, co pomoże zmniejszyć występujący obrzęk i pomoże złagodzić utrzymujące się dolegliwości bólowe. Dodatkowo poleca się zastosować miejscowe leki z hydrokortyzonem (maść, krem), a w razie potrzeby użyć preparatu przeciwhistaminowego.
Znacznie poważniejszym problemem jest sytuacja, w której ukąszenie owada wyzwala ciężką reakcję alergiczną – osoba uczulona powinna mieć przy sobie zastrzyki z adrenaliną, które podobnie jak inhalatory u astmatyka, mają zagwarantować doraźną pomoc w przypadku występowania ciężkiego uczulenia. Co robić w przypadku występowania wstrząsu anafilaktycznego?
- Jak najszybciej wezwać służby ratunkowe.
- Pozbyć się wszystkich elementów, które mogą powodować ucisk naczyń krwionośnych lub dróg oddechowych np. zegarek, krawat, biżuteria, pasek od spodni.
- Ułożyć poszkodowanego w bezpiecznej pozycji.
- Monitorować oddech i pracę serca – w sytuacji gdy osoba ugryziona przez owada nie oddycha, należy przystąpić do resuscytacji.
- Jeżeli chory zachowuje przytomność i funkcje życiowe to należy go uspokoić – stres może spowodować zaostrzenie reakcji uczuleniowej.
- Pozostać z poszkodowanym do momentu pojawienia się służb medycznych, które udzielą niezbędnej pomocy.
Bibliografia:
1. Nittner-Marszalska M. „Alergia na jad owadów błonkoskrzydłych.” Alergoprofil 2021, 17(1): 25-27.
2. https://www.webmd.com/allergies/insect-stings
3. https://www.healthline.com/health/allergies/bee-sting-anaphylaxis
4. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/59841,alergia-na-jad-owadow
