Uczulenie to stan nadwrażliwości układu odpornościowego na określony czynnik, który wywołuje reakcję alergiczną – stąd nazywany jest alergenem. Warto jednak wiedzieć, że reakcja uczuleniowa nie musi być rezultatem kontaktu organizmu z jednym, konkretnym alergenem. Istnieje bowiem ryzyko występowania tzw. reaktywności krzyżowej. Kiedy mowa o alergii krzyżowej i jakich czynników może dotyczyć? Które z alergenów stanowią największe ryzyko reaktywności krzyżowej?
Czym jest alergia krzyżowa?
Alergia polega na wzmożonym wydzielaniu przeciwciał IgE, co jest rezultatem kontaktu systemu immunologicznego z określonymi alergenem. W przypadku alergii krzyżowej reakcja uczuleniowa następuje z co najmniej dwoma czynnikami, które prezentują mniejsze lub większe podobieństwo do pierwotnego alergenu. Szacuje się, że średnio 70% stwierdzonych reaktywności krzyżowych dotyczy alergenów wziewnych i pokarmowych.
Kluczową rolę odgrywają epitopy – miejsce znajdujące się na alergenach, które pozwalają na przyłączenie przeciwciał układu odpornościowego. Gdy liczba i rozmieszczenie epitopów w obrębie dwóch odmiennych alergenów jest podobna, to wówczas istnieje prawdopodobieństwo występowania reaktywności krzyżowej.
Alergia krzyżowa – objawy
Symptomy alergii krzyżowej należy podzielić na trzy główne grupy. Objawy reakcji uczuleniowej mogą dotyczyć:
- Skóry – pokrzywka, świąd, atopowe zmiany zapalne skóry.
- Układu oddechowego – wodnisty katar, nadmierne łzawienie, zapalenie spojówek, świszczący oddech i duszności.
- Układu pokarmowego – zmiany obrzękowe warg, jamy ustnej i gardła, wymioty, biegunka, nudności, ból brzucha, wzdęcie, zaparcia.
Warto zaznaczyć, że osoby o ciężkiej alergii mogą borykać się z wyjątkowo intensywnymi niedogodnościami, które czasami zagrażają życiu np. atak astmy atopowej, obrzęk naczynioruchowy czy też wstrząs anafilaktyczny.
Przykłady alergii krzyżowych
Reaktywność krzyżowa może przybierać różnorodne formy i dotyczyć rozmaitych alergenów. W medycynie wyróżnia się zespoły kliniczne alergii krzyżowej, które pozwalają na łatwiejszą systematykę tego typu uczuleń. Mowa tu o takich zespołach jak:
- Pyłki roślinne & Pokarm – wziewne alergie pyłkowe to niezwykle popularny problem, który równie często wiąże się z nadwrażliwością na konkretne produkty spożywcze np. owoce jak jabłka czy wiśnie, warzywa typu marchew lub seler, a także orzechy. Warto dodać, że na początku obróbka termiczna pożywienia zapobiega reakcji uczuleniowej. Dopiero po pewnym czasie, gdy alergia ulega progresji, zakres tolerancji ulega dużemu obniżeniu.
- Ptak & Jajo – osoby uczulone na pierze mogą wykazywać nadwrażliwość na surowe lub półsurowe jaja, a nawet i na mięso drobiowe. Objawy zazwyczaj dotyczą jamy ustnej i przewodu pokarmowego.
- Roztocza kurzu domowego & Skorupiaki – alergia na roztocze może wywoływać nadwrażliwość na owoce morza m.in. krewetki, ślimaki, homary czy ostrygi.
- Mięso wieprzowe & Sierść kota – uczulenie na kocią sierść (ale i nie tylko) niezwykle często wywołuje objawy alergii po spożyciu surowej, wędzonej bądź suszonej wołowiny.
- Czerwone mięso & Kleszcz – ukąszenie przez kleszcza nie tylko może spowodować boreliozę, ale i wytwarzanie przeciwciał skierowanych wobec węglowodanu α-Gal, co może doprowadzić do reakcji uczuleniowej po kilku godzinach od spożycia porcji czerwonego mięsa.
- Lateks & Owoc – choć alergia na lateks nie jest zbyt częsta, to jednak niezwykle często może powodować uczulenie na niektóre owoce np. awokado, banan, figi, kiwi czy mango.
Bibliografia:
- Popescu FD. „Cross-reactivity between aeroallergens and food allergens.” World Journal of Methodology 2015, 5(2): 31.
- Worm M., et al. „Food allergiers resulting from immunological cross-reactivity with inhalant allergies.” Allergo Journal International 2014, 23(1): 1-16.
- Panaszek B., Szmagierewski W. „Źródła alergenów reagujących krzyżowo i ich znaczenie kliniczne.” Alergia 2010, 4: 32-38.
- Rapiejko P., Lipiec A. „Wybrane aspekty alergii krzyżowej.” Alergoprofil 2006, 2(2): 11-15.
