Reakcja fotoalergiczna – co to jest?

Mianem reakcji fotoalergicznej określa się reakcję uczuleniową, która zachodzi wskutek oddziaływania promieniowania słonecznego na osobę stosującą konkretne leki, suplementy diety czy zioła. Pod wpływem promieni słonecznych produkty lecznicze zostają przetransformowane do postaci alergenów lub haptenów wyzwalających reakcje atopowe (alergiczne). Reakcja fotoalergiczna nie ma charaktery miejscowego. Oznacza to, że zmiany skórne mogą występować również w nieodsłoniętych częściach ciała. Co więcej, reakcja fotolaergiczna następuje dopiero 1 bądź 2 dniach od momentu oddziaływania światła słonecznego.

Reakcja fotouczuleniowa to zazwyczaj stan zapalny, który wywołuje wyprysk kontaktowy ze współtowarzyszącymi grudkami i mniej lub bardziej uciążliwym świądem. Warto też dodać, że fotouczulenie nie następuje wyłącznie pod wpływem naturalnego promieniowania słoneczego. Dlatego też rekacja fotoalergiczna może być rezultatem wizyty w solarium, zabiegu fizykoterapeutycznego z wykorzystaniem lamp rehabilitacyjnych czy depilacji laserowej w salonie kosmetycznym.

Fotouczulacze – jakie leki i zioła wywołują reakcje fotoalergiczną?

Składniki wyzwalające reakcje fotoalergiczne określa się mianem fotosensybilizatorów (fotouczulaczy). To właśnie one w połączeniu z promieniowaniem słonecznym mogą doprowadzić do wyzwolenia nieestetycznych i problematycznych zmian skórnych. Produkty lecznicze, które mogą stanowić przyczynę reakcji fotoalergicznej to:

•  leki psychotropowe np. doksepina,
• niektóre antybiotyki np. pefloksacyna,
• leki przeciwalergiczne np. cetyryzyna,
• leki antypasożytnicze np. chlorochina,
• leki przeciwnowotworowe np. paklitaksel,
• preparaty przeciwcukrzycowe np. metformina,
• preparaty o działaniu hipolipemizującym np. statyny,
• leki antymikotyczne (przeciwgrzybicze) np. itrakonazol
• niesteroidowe leki przeciwzapalne np. celekoksyb, naproksen,
• środki o właściwościach przeciwtrądzikowych np. izotretynoina,
• leki rekomendowane w chorobach serca, nadciśnieniu i innych problemach z układem krążenia np. amiodaron.

Ponadto reakcje fotouczuleniowe mogą nastąpić w trakcie stosowania doustnej antykoncepcji lub podczas hormonalnej terapii zastępczej (HTZ).
Nie można też zapominać o ziołach, które są częstymi składnikami niektórych leków bez recepty czy suplementów diety. Ryzyko występowania fotoalergii wzrasta w przypadku stosowania arniki górskiej, cykorii, czosnki, nawłoci pospolitej, krwawnika pospolitego, skrzypu polnego, nagietka lekarskiego, rumianku pospolitego, słonecznika zwycznajego czy wrotycza.

Czym jest fototoksyczność?

Reakcje fotoalergiczne są często błędnie utożsamiane ze zjawiskiem fototoksyczności. W tym przypadku interakcja promieniowania słonecznego ze składnikami aktywnymi leku powoduje uwolnienie wolnych rodników tlenowych, które prowadzą do uszkodzenia komórek skóry. Efektem tego jest pojawienie się rumienia, pęcherzy oraz obrzęków. W przeciwieństwie do fotouczulenia reakcja fototoksyczna następuje w ciągu kilkunastu minut (bądź kilku godzin) od momentu ekspozycji ciała na słońce. Ponadto zmiany fototoksyczne są ograniczone wyłącznie do obszaru, który został poddany promieniowaniu słonecznemu. Jednym z najpopularniejszych fotosensybilizatorów, który wywołuje uszkodzenie fototoksyczne, jest ziele dziurawca zwyczajnego.

Jak leczyć reakcje fotoalergiczną?

Oprócz odstawienia leku, suplementu lub ziół potęgujących fotouczulenie niezbędne jest sięgnięcie po preparaty, które złagodzą zmiany zapalne i będą przeciwdziałać występującym zmianom dermalnym. Lekarze przeważnie polecają maści z hydrokortyzonem, inhibitory kalcyneruny (np. takrolimus) bądź doustne leki przeciwhistaminowe.

Bibliografia:

1. Zuba B., et al. „Drug-induced photosensivity.” Acta Dermatoveneroliga Croatica 2016, 24(1): 55-64.
2. Dawe RS., Ibboston SH. „Drug-induced photosensivity.” Dermatologic Clinics 2014, 32(3): 363-368.
3. Śpiewak R. „Wyprysk fotoalergiczny i fototoksyczny.” Alergoprofil 2009, 5(2): 2-7
4. Moore DE. „Drug Induced cutaneous photosensivity: incidence, mechanism, prevention and management.” Drug Safety 2002, 25: 345-372.