Alergia dotyczy niemal co trzeciego z nas. Jej powszechność i narastająca częstotliwość sprawiły, że zyskała ona miano choroby cywilizacyjnej. Jakie leki bez recepty można stosować w celu łagodzenia objawów alergii? Czym się one różnią?

Alergia należy obecnie do grona chorób cywilizacyjnych. Dotyczy niemal 30% populacji na całym świecie, a sytuacja w Polsce wygląda jeszcze bardziej dramatycznie. Choroba ta dotyczy niemal 40% dorosłych Polaków i 43% dzieci. Stale rosnąca liczba pacjentów cierpiących na alergię prawdopodobnie jest wynikiem pogarszającej się jakości powietrza i gleby, a także wzmożonego kontaktu z czynnikami chemicznymi [1].

Istotą alergii jest nadmierna i nieprawidłowa reakcja układu immunologicznego indukowana czynnikami zewnętrznymi, nazywanymi alergenami. Wyróżnia się kilka typów alergii, a podziału można dokonać ze względu na różne kryteria. Biorąc pod uwagę źródło alergenu, wyróżnia się alergie:

• kontaktowe — na ślinę, sierść zwierząt, składniki kosmetyków lub środków chemicznych;
• wziewne — na roztocza, pyłki traw, drzew i krzewów;
• pokarmowe — na kurze jaja, orzechy, mleko;
• iniekcyjne — na leki lub jad pszczół [2].

Jak leczyć alergie?

W terapii alergii najważniejsze jest wyeliminowanie bądź ograniczenie kontaktu z alergenem. Jeśli czynnikiem indukującym reakcję alergiczną jest np. składnik pokarmu, wówczas rzeczywiście możemy wpłynąć na natężenie ekspozycji na alergen. Natomiast gdy pacjent jest uczulony na pyłki traw bądź roztocza, niemożliwym jest całkowite wyeliminowanie alergenu z jego środowiska. W takiej sytuacji niezbędne jest wdrożenie właściwej farmakoterapii. Najczęściej leczenie opiera się na stosowaniu leków przeciwhistaminowych, które w większości są dostępne bez recepty. Leki te dzielą się na III generacje, a ich istotną cechą różnicującą są możliwe działania niepożądane.  [3].

Leki przeciwhistaminowe I generacji

Tego rodzaju leku istnieją w lecznictwie już od lat 40. ubiegłego wieku. Nie działają one selektywnie na receptor histaminowy H1, wykazują działanie także na inne receptory, w tym serotoninergiczny, cholinergiczny, adrenergiczny czy dopaminergiczny. To właśnie stanowi przyczynę ich częstych i nasilonych działań niepożądanych. Wpływ na wiele układów jednocześnie sprawia, że poza efektem przeciwalergicznym, mogą wywoływać one również:

• senność;
• otępienie;
• zaburzenia koordynacji ruchowej;
• suchość w jamie ustnej;
• zaburzenia widzenia;
• zawroty głowy;
• szumy uszne.

Większość leków przeciwhistaminowych I generacji jest dostępna wyłącznie na receptę. Niemniej istnieją również produkty dostępne bez przepisu lekarza. Są to leki z następującymi substancjami czynnymi:

• difenhydramina — w postaci kropli do oczu (np. Betadrin WZF);
• dimetinden — w postaci żelu do stosowania miejscowego (Fenistil, Foxil), kropli doustnych (Fenistil) lub aerozolu do nosa (Otrivin Allergy);
• ketotifen — w formie kropli do oczu (Zabak).

Inne związki z tej grupy, dostępne wyłącznie na receptę, to m.in. klemastyna, prometazyna, hydroksyzyna [4].

Leki przeciwhistaminowe II generacji

Leki przeciwhistaminowe II generacji pojawiły się w lecznictwie dopiero w latach 80. XX wieku. Mają znaczną przewagę nad I generacją, ponieważ mają znacznie dłuższy czas połowicznego półtrwania (działają dłużej) oraz charakteryzują się powinowactwem wyłącznie do receptorów histaminowych H1 – oznacza to, że powodują znacznie mniej działań niepożądanych.

Substancje czynne, należące do II generacji dostępne bez recepty to:

• cetyryzyna — w postaci tabletek doustnych (Amertil Bio, Allertec WZF, Zyrtec UCB);
• loratadyna — w postaci tabletek doustnych (Flonidan Control, Claritine Active, Loratan Pro), syropu (Claritine Allergy);
• azelastyna — w formie kropli do oczu (Allergodil) [4,5].

Leki przeciwhistaminowe III generacji

W skład tej grupy wchodzą związki, będące czynnymi metabolitami leków II generacji. Charakteryzuje je długi okres półtrwania, powinowactwo wyłącznie do receptorów H1 oraz minimalne, potencjalne działania niepożądane. Wszystkie związki należące do III generacji można dostać bez recepty. Są to:

• desloratadyna — w formie tabletek doustnych (Dynid Gem, Alergo Teva), tabletek ulegających rozpadowi w jamie ustnej (Hitaxa Fast, Hitaxa Fast Junior, Aleric Deslo Active), syropu (Aleric Deslo Active);
• lewocetyryzyna — w formie tabletek doustnych (Contrahist Allergy, Lirra Gem, Zyx Bio);
• feksofenadyna — w formie tabletek doustnych (Alegra, Allertec Fexo) [4,5].

Inne leki stosowane w leczeniu alergii

W trakcie alergii można zastosować także inne leki, w tym kromony i glikokortykosteroidy. Są one przeznaczone do stosowania miejscowego.

Kromony posiadają skuteczność terapeutyczną znacznie niższą niż leki przeciwhistaminowe, jednak są one od nich bardziej bezpieczne. Wyróżnia się wśród nich przede wszystkim kromoglikan disodowy. Występuje on w formie kropli do oczu (Allergocrom, Polcrom, Allergo-Comod) oraz aerozolu do nosa (Polcrom).

Glikokortykosteroidy to najsilniejsze leki o działaniu przeciwzapalnym. Łagodzą one wszystkie objawy alergicznego nieżytu nosa. Bez recepty dostępny jest wyłącznie mometazon w formie aerozolu do nosa (Nasometin Control) [4,5].

Podsumowanie

W leczeniu objawów alergii stosuje się przede wszystkich doustne leki przeciwhistaminowe, zwłaszcza II i III generacji, gdyż powodują one stosunkowo niewiele działań niepożądanych. W razie wystąpienia objawów ze strony narządu wzroku lub węchu można dodatkowo wdrożyć leczenie miejscowymi lekami bez recepty zawierającymi kromony, lub glikokortykosteroidy.

 

Bibliografia:

1. N. D. Dave, L. Xiang, K. E. Rehm, et al., Stress and Allergic Diseases, Immunol Allergy Clin North Am. 2011,31(1):55–68
2. E. Dadas-Stasiak, B. Kalicki, A. Jung, Najczęściej występujące przyczyny i rodzaje alergii u dzieci w świetle aktualnej epidemiologii, Pediatr Med Rodz 2010,6(2):92-99.
3. Buczko, W.; Danysz, A. (2016), Kompedium Farmakologii i Farmakoterapii, wydanie 6. Wrocław: Edra Urban Partner
4. Kostkowski, W.; Hermana, Z.S. (2010), Farmakologia: Podstawy farmakoterapii, cz. 1, wydanie 3, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL
5. Janiec, W. (2017) Histamina i leki przeciwhistaminowe. W: W. Janiec & J. Folwarczna & I. Kaczmarczyk-Sedlak (red.), Kompendium farmakologii (s. 309-316) Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.